Expeditie Stichtstraat

Zodra schrijver Paul Gellings en uitgever Anton Scheepstra gisteren in Amsterdam-Zuid het station verlieten, kwam er iets avontuurlijks over de heren. We gingen dan ook op expeditie, en wel naar de Stichtstraat in de Rivierenbuurt. Voor Paul was dit terug naar zijn jeugd, voor Anton was dit een kennismaking met de wereld die Paul Gellings beschrijft in zijn in oktober te verschijnen roman Terug naar de Stichtstraat.

Niet dat die nieuwe roman van Paul Gellings nu een op nostalgie gebaseerd verhaal is. Het boek gaat vooral in op de vraag waarom iemand onwaarheden vertelt en echt in die leugens lijkt te geloven. Waar komt toch die neiging tot liegen vandaan? Neemt niet weg dat tijdens onze wandeling juist wel veel bij de geschiedenis van de Rivierenbuurt werd stilgestaan.

Voor het omslag van de roman maken we gebruik van een foto van de vader van Paul Gellings, in 1955 gemaakt op het Victorieplein. We hebben ons gewaagd aan een hedendaagse reconstructie.

Om een goed beeld te krijgen van de geschiedenis van de Rivierenbuurt lieten we ons vergezellen door Jos Wiersema, een kenner van de buurt (zie ook de Facebookgroep Geheugen van de Rivierenbuurt). Op de foto de Rooseveltlaan, een van de grote boulevards van Zuid, met het fraaie ritme van erkers en hijsbalken 

Het Merwedeplein met een standbeeld van Anne Frank, zonder twijfel internationaal de bekendste voormalige bewoner van de buurt. Voor en tijdens de oorlog woonde het gezin Frank op een bovenwoning op nummer 37.

Onze begeleider ergerde zich aan het overal opschietende groen in de wijk, en dan vooral aan dit soort geveltuintjes. Die belemmeren in zijn ogen het zicht op de architectonische kwaliteiten van de buurt, die Berlage geometrisch had opgezet, met strakke lijnen. Ook Pauls opvatting..

In de oorlog (waar ook de roman op teruggrijpt) werden om in het donker toch nog de weg te vinden de huisnummers op de muren gekalkt. Sommige van die nummers zijn nog steeds zichtbaar

De buurt kende veel Joodse bewoners, ook daarover verhaalt de roman. Hier een overgeschilderde mezoeza naast de deur en een trekbel (gebruikt omdat Joden op sabbat geen elektriciteit wilden gebruiken)

SPOREN 

 

Beeld van een tram tegelijk willoos en hard  

nagestaard door gevels als maskers van steen

door trappen en poorten zwijgend en zwart   

door vensters die niet anders dan blind konden zijn

door ogen verborgen tussen plant en gordijn   

hoe vol die tram in de bocht en toch zo alleen 

het is alweer een heel mensenleven voorbij 

maar dit vertelt nog steeds zo’n tere mezoeza

liefst met een handgeschilderd nummer erbij

 

verhalen van gisteren, morgen, vandaag

jaren vallen weg voor wie sporen gaat zoeken

en de straten van de buurt leest als boeken   

P.G. 

De school van Paul Gellings in de Roerstraat, een terugkerend element in zijn Zuid-boeken.

Dit kruispunt speelt een belangrijke rol in de roman. Daar voltrekt zich in het boek tijdens de oorlog het drama dat de bron zal vormen voor de latere leugens. Bij een bezoekje aan de plek voelt de verteller al vibraties uit het verleden. ‘Hier hoorde ik, vooralsnog heel ijl, heel ver weg, een andere klanksoort. Alsof de stappen in stemmen veranderden. Wat door je hoofd kan spelen vlak voor je in slaap valt. Waren het de stenen poppen op de hoek? De ongenaakbare ramen? Ik sloot mijn ogen, opende ze weer.’ Uit Terug naar de Stichtstraat.

In dit portiek (zoals beschreven in het boek) gebeuren in de laatste oorlogswinter groezelige dingen: zwarte handel, prostitutie…

Dit is dan het voormalige huis van de familie Gellings in de Stichtstraat. De straat is pas na de oorlog (in 1952) opgeleverd en ziet er – vanwege de zogeheten ‘airey’ bouw (graniettegels, beton, enz.) – totaal anders uit dan het vooroorlogse deel van de buurt. Ooit tijdelijk bedoeld, nu erfgoed. 

Paul Gellings voor zijn geboortehuis

Nog een blik in de Stichtstraat, en wel op de flat van de oude buurman die de waarheid enigszins geweld aandoet.

Paul en onze begeleider wisten zich nog goed te herinneren welke winkels er vroeger aan de Maasstraat zaten. Ze waren er echter allemaal niet meer. Behalve dan deze schoenwinkel Deze winkel heet Tuinder en bestaat inmiddels tachtig jaar. De zaak was eigendom van Pauls akela bij de welpen. (Zie zijn roman Zuidelijke Wandelweg uit 2003). 

Na de wandeling was het wel even tijd voor een terrasje. Dat bood ons meteen de gelegenheid de uitgave van het nieuwe boek officieel te bezegelen met een contract.

Paul Gellings: Terug naar de Stichtstraat verschijnt op 12 oktober. Die dag is er een presentatie bij boekhandel Van der Velde in de Broeren in Zwolle. We plannen ook nog presentaties in Amsterdam en Groningen. Volg ons nieuws en blijf op de hoogte.