Mei 1945 was weliswaar de tweede wereldoorlog afgelopen, er moest natuurlijk nog wel rechtgesproken worden tegen iedereen die gecollaboreerd had, of erger. Mieke Meiboom dook in de archieven die vertellen hoe dat in Groningen ging en schreef daar nu het boek
Foute Groningers? over.
De foldertekst:
Duizenden Groningers worden direct na
de bevrijding in april/mei 1945 opgepakt en vastgezet als ‘politiek
delinquent’. Politiek delinquent is
iedereen die verdacht of (anoniem) beschuldigd wordt van collaboratie met de
vijand of misdaden gepleegd onder de bescherming van de Duitse bezetter. Het
algemene gevoelen in het bevrijde Nederland en dus ook in Groningen is: er moet
recht worden gedaan na vijf jaar oorlogsleed.
Onder de Groningers is de
verscheidenheid aan politieke
delinquenten groot: fanatieke landwachters, SS’ers , medewerkers van het
beruchte Scholtenhuis en
NSB-propagandisten, maar ook colporteurs van nationaalsocialistische kranten en
tijdschriften; vrouwen die vaak in het gezelschap van Duitse mannen hebben
verkeerd, of mensen die enkel hebben geprofiteerd van de zwarte handel In de
daaropvolgende jaren worden vervolgd, berecht of na verloop van tijd zonder
veroordeling vrijgelaten.
Internering
De
internering na de arrestatie van verdachte politieke delinquenten verloopt van
het begin af aan rampzalig. Elke ruimte groter dan een bezemkast lijkt gebruikt
te worden. Al snel is sprake van een onhoudbare vrijheidsberoving van velen,
zonder behoorlijke aanhoudingsbevelen of voorlichting over de eventueel
gepleegde (mis)daden. De toestand in de interneringskampen is onbeschrijfelijk.
Het duurt jaren voor zij berecht zijn
of uiteindelijk zonder veroordeling vrijkomen.
Rechtspraak
Snel, streng en rechtvaardig´ zou de nieuwe
bijzondere rechtspleging moeten zijn, zo kondigt minister J.A.W. Burger in 1944 aan. Via een
bijzondere rechtspleging zouden diegenen die oorlogsgerelateerde misdaden
hadden begaan, na de bevrijding van Nederland berecht worden door Bijzondere
Gerechtshoven. Vijf van deze hoven worden opgericht, onder meer in Leeuwarden.
Elk hof heeft meerdere Kamers. Leeuwarden
heeft kamers in Groningen en Assen. Door
de Kamer Groningen worden 597 vonnissen uitgesproken. Onder de veroordeelden zijn
ook 22 Duitse oorlogsmisdadigers .
Daarnaast worden tribunalen ingesteld die bedoeld zijn voor
de berechting van iedereen die op wat voor manier dan ook gecollaboreerd heeft
met de Duitse bezetter.
De
vijf Groningse Tribunaalkamers en de opvolgende strafkamer van het
Kantongerecht Groningen hebben tussen december 1945 en juli 1949 meer dan 3.300
personen berecht.
‘Foute Groningers?’
Het boek ‘Foute
Groningers?’ vertelt hoe de
naoorlogse rechtspleging plaats had. Niet alleen de organisatie van de
rechtspraak komt aan de orde, maar aan de hand van talloze casus geeft de
auteur ook inzicht in de persoonlijke omstandigheden en drijfveren van de
vervolgde Groningers. . Vaak was politieke gezindheid een drijfveer, maar ook liefde, hebzucht,
ruzie en avontuur waren de achtergrond voor hun daden. Dankzij
onderzoek in de duizenden strafdossiers in het Centraal Archief Bijzondere
Rechtspleging, dat in het Nationaal Archief wordt bewaard, slaagt de schrijfster erin heel dicht bij de
pijnlijke en moeizame werkelijkheid in de eerste naoorlogse jaren te komen.
Over de auteur
Mieke Meiboom promoveerde in juni 2016 op dit onderzoek. Zij
bewerkte haar proefschrift tot een publieksboek. Als archivaris en jurist is zij vertrouwd met onderzoek in
archieven.
Foute Groningers? verschijnt in april bij Uitgeverij Passage, dus mooi op tijd voor de jaarlijkse herdenkingen rond 4 en 5 mei. Het boek (288 pagina's) gaat ca. € 22,90 kosten. ISBN 9789054523710
